Grafkapel van Willigen-Glavany

Een grafkapel is een klein, toegankelijk grafmonument waar nabestaanden kunnen bidden bij een altaar. Een grafkapel deed dienst als vervanging voor de traditie van het begraven in de kerk. Toen dit niet meer mocht, nam men de grafkapellen uit de zijbeuken van de kerken weg en bracht men ze over naar de begraafplaatsen.

Deze grafkapel is opgetrokken in art-nouveaustijl. Deze stijl wordt gekenmerkt door het gebruik van giet- en smeedijzer, glas, asymmetrie en een vloeiend lijnenspel. De dieren- en plantenwereld zijn een bron van inspiratie voor de versieringen.

De grafkapel werd opgericht in 1904 voor Henri van Willigen (1852-1904) en zijn familie. Henri van Willigen huwde met Marie Louise Glavany de Gonzague (1855-1942). Ze hadden geen kinderen. Oorspronkelijk woonden ze in Schulen, waar Henri burgemeester was. In 1888 verhuisden ze naar kasteel Het Hamel in Lummen, dat Henri geërfd had van zijn moeder. In 1892 werd Henri burgemeester in Lummen. Zijn gedenkplaat bevindt zich in de grafkapel. Daar is ook een gedenkplaat aanwezig van Faustin Glavany, de vader van Marie Louise.

Het koppel had heel wat invloed op het leven in Lummen. Zij lieten onder andere ook de kiosk op het Gemeenteplein bouwen.

In 1970 werd het kerkhof rond de Onze-Lieve-Vrouw-Hemelvaartkerk gesloten. Dit houdt onder meer in dat er in de grafkapel geen mensen meer bijgezet mogen worden. De bijhorende grafkelder werd dan ook gedempt.

In 2002 werd de grafkapel bij ministerieel besluit beschermd als monument.

In de grafkapel van Willigen-Glavany vinden we heel wat symbolische ornamenten: christelijke symbolen, symbolen ontleend aan de plantenwereld en lettersymbolen.

Kruis

Zowel het kruis dat de voorgevel bekroont als het kruis dat verwerkt was in het verdwenen glas-in-loodraam van de achtergevel is een Keltisch kruis. Het kruis is een symbool van verzoening, van synthese tussen hemel en aarde en de vier windrichtingen. Een Keltisch kruis is de combinatie van een christelijk kruis met een cirkel. Het is een symbool van het Keltische christendom door de samenvoeging van het christelijke kruis en het heidense zonnerad. In de grafsymboliek symboliseert de cirkel rond het centrum van een Keltisch kruis de eeuwigheid.

Klimop

De beide zijgevels van de grafkapel hebben een fries waarin klimop is uitgewerkt. Met zijn altijd groene bladeren is klimop het symbool van het eeuwige leven, van de weerkerende cyclus van leven en dood. Klimop staat voor onsterfelijkheid, eeuwige vriendschap en een blijvende herinnering. Door haar sterke groeikracht symboliseert deze plant gevoelens van kracht, liefde en trouw.

Palmet

De deur bezit een palmetmotief. De palmet is een klassiek ornament in de vorm van gestileerde palmbladeren dat in vele stijlperioden, van de oudheid tot de art nouveau, toegepast werd. Palm staat symbool voor onsterfelijkheid, maagdelijkheid, zuiverheid, vrede en martelaarschap. De palmtak is een overwinningssymbool en staat voor het opstijgen van de ziel en de triomfgang naar het hiernamaals. De palmtak is het attribuut van de godin van de overwinning, Victoria. Zij symboliseert de overwinning op de dood. De christenen namen de palmtak over als symbool van de overledenen en dan in het bijzonder de martelaren. In de vroegchristelijke kunst werd aan de palmtak de betekenis toegekend van overwinning op de dood door en in Christus. De palmtak verwijst ook naar de intocht van Jezus in Jeruzalem op Palmzondag.

Letters

In het bovenlicht boven de deur zijn de letter W en G verstrengeld met bladwerk waaraan pijnappels, acanthus en narcis bevestigd zijn. De letters verwijzen uiteraard naar de namen van Willigen en Glavany.

Pijnappel

In de oudheid sierde de pijnappel de staf van de Romeinse god Bacchus als symbool van vruchtbaarheid. In de christelijke traditie vind je de pijnappel terug als symbool van onsterfelijkheid.

Acanthus

De symboliek van de acanthus is gebaseerd op de doornen van de plant en zijn snelle groei. In de oudheid werden de acanthusbladeren vaak gebruikt in de bouwkunst. De gestileerde bladeren op de kapitelen van de korinthische zuilen verwijzen naar de Griekse mythe dat op het graf van een held een acanthusblad ontspruit. De acanthus is een plant die eeuwig groen blijft en op  die manier houdt ze verband met onsterfelijkheid. De stekelige bladeren verbeelden de beproevingen van leven en dood die de overledene overwonnen heeft.

Narcis

De narcis verwijst naar Narcissus, een figuur uit de Griekse mythologie, en staat daardoor voor zelfzuchtigheid en ijdelheid. In een andere Griekse mythe gebruikte Hades, de god van de dood en heerser over de onderwereld, de bloem om Persephone te ontvoeren. De narcis kan dus ook gezien worden als een symbool van de dood. In de christelijke symboliek is het een symbool van de zege over de dood door de opstanding van Christus. In oosterse landen verwijst de narcis naar de droevige liefde en symboliseert zij geliefden die van elkaar gescheiden zijn.

Papaver

De ramen in beide zijgevels zijn gedicht met een koperen raster waarin papaverknoppen zijn verwerkt. De papaverbloem is een ééndagsbloem die symbool staat voor de kortstondigheid van het leven. Omwille van de slaapverwekkende kracht van zijn zaadlob is de papaver de bloem van Hypnos, de Griekse god van de slaap, en van zijn zoon Morpheus, de Griekse god van de dromen. Papaver is het symbool van de vergetelheid, de eeuwige slaap en de onomkeerbare dood. In de christelijke traditie staat de papaver symbool voor de gelukzalige tijdelijke slaap. Wie dood was, sliep maar tijdelijk in afwachting van de dag der wederopstanding. De papaver draagt de voorkeur weg van art-nouveaukunstenaars.

Tulp

Het verdwenen glas-in-loodraam van de achtergevel bevatte naast het eerder besproken Keltische kruis ook tulpen en eikenbladeren met eikels aan de uiteinden. De tulp staat symbool voor liefde maar ook voor ijdelheid. De tulp heeft geen voorgeschiedenis in de antieke mythologie en de oudste christelijke tradities. Het is een Centraal-Aziatische plant die pas in de 16e eeuw via de Turken geïntroduceerd raakte in Europa. Uit een Turkse legende komt de rode tulp als symbool voor perfecte liefde voort. In de kerkelijke traditie wordt de tulp wel eens gebruikt als symbool van gebed en geloof, vermoedelijk omdat de bloemkelk iets weg heeft van in gebed gevouwen handen.

Eik

De eik staat over het algemeen symbool voor stevigheid, kracht, macht en wijsheid. Eikenhout wordt als onverwoestbaar beschouwd en vormt daarom het symbool voor onvergankelijkheid en eeuwig leven. In de oudheid werd een lauwerkrans van eikenbladeren aan de overwinnaars gegeven als teken van onvergankelijke roem en eer.

(Informatie: Bouwhistorische studie van de grafkapel, door mevrouw Caroline Limbos, Kunsthistorica en Postgraduate in de Monumenten- en Landschapszorg)

Het gemeentebestuur nam het initiatief om de kapel te restaureren. Op 8 september 2019 werd de vernieuwde grafkapel officiëel ingehuldigd.

Het gemeentebestuur ontving hiervoor subsidies van het Agentschap Onroerend Erfgoed. Daarnaast kon er ook gerekend worden op de financiële steun van de Stichting de Moffarts.

De grafkapel bevindt zich op het voormalige kerkhof van de Onze-Lieve-Vrouw-Hemelvaartkerk in de Kerkstraat.

Ze bevindt zich op het Lummense wandelroutenetwerk en in de buurt van het Limburgse fietsroutenetwerk.